Ο όρος πραγματολογία αναφέρεται σε μια ομάδα συμπεριφορών που ασχολούνται με το πώς χρησιμοποιείται η γλώσσα για να μεταφέρει νοήματα (Adams, 2002), συμπεριλαμβανομένου του πώς η μετάδοση των νοημάτων αυτών εξαρτάται όχι μόνο από τις γλωσσικές γνώσεις, αλλά και από την έκφραση, τα πρόσωπα που εμπλέκονται, και τη συγκεκριμένη πρόθεση του μηνύματος.
Πραγματολογία Ρόλος & Σημασία
Η πραγματολογία ασχολείται με: 1) την έκφραση 2) την πρόθεση 3) τη λεκτική πράξη, και 4) την προλεκτική πράξη (Adams, Brown, & Edwards, 1997). Οι πραγματολογικές επιδόσεις επηρεάζονται από τις επιμέρους μορφές της επικοινωνίας που εμφανίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία. Οι πρώιμες κοινωνικές συναλλαγές περιστρέφονται γύρω από τα αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής, ενώ ακολουθείται ταχεία ανάπτυξη των επικοινωνιακών πράξεων μεταξύ 14 και 32 μηνών για τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Οι πραγματολογικές δεξιότητες θα πρέπει να μελετούνται τόσο σε επίπεδο συνομιλίας όσο και σε επίπεδο αφήγησης, επικεντρώνοντας στους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά ξεκινούν αλληλεπιδράσεις και να κάνουν αίτηση για διευκρινήσεις. Η Πραγματολογία περιλαμβάνει 3 κύριες επικοινωνιακές δεξιότητες:
1. Τη χρήση της γλώσσας για διαφορετικούς σκοπούς, όπως:
- χαιρετισμό (π.χ. γεια σου, αντίο)
- ενημέρωση (π.χ. Θα πάρω ένα μπισκότο)
- απαίτηση (π.χ. Δώσε μου ένα μπισκότο)
- υπόσχεση (π.χ. Πάω να σας πάρω ένα μπισκότο)
- αίτηση (π.χ. θα ήθελα ένα μπισκότο, παρακαλώ)
- όταν μιλάμε σε ένα μωρό από ό, τι σε έναν ενήλικα
- όταν δίνουμε πληροφορίες σε έναν άγνωστο ακροατή
- όταν μιλάμε σε μια τάξη από ό, τι σε μια παιδική χαρά
- την εναλλαγή σειράς
- την εισαγωγή θεμάτων συζήτησης
- τη διατήρηση του θέματος συζήτησης
- την αναδιατύπωση του νοήματος, όταν δεν είναι κατανοητό
- την χρήση λεκτικών και εξωλεκτικών στοιχείων
- την απόσταση που πρέπει να στεκόμαστε από το συνομιλητή μας
- τη διατήρηση βλεμματικής επαφής και τη χρήση εκφράσεων του προσώπου
| 0-3 Μηνών | 3-6 Μηνών | 6-9 Μηνών |
| · Κοιτάζει ανθρώπους για σύντομο χρονικό διάστημα· Ακολουθεί με το βλέμμα τους ανθρώπους που μετακινούνται. · Σωπαίνει ως ανταπόκριση σε κάποιον ήχο (ανταποκρίνεται συχνότερα σε ομιλία παρά σε άλλους ήχους) · Χαμογελάει / γουργουρίζει ως ανταπόκριση σε κάποιο χαμόγελο/ φωνή (1-4 μηνών) · Ενθουσιάζεται όταν πλησιάζει το πρόσωπο που το φροντίζει (1-4 μηνών) · Αναγνωρίζει τους αγνώστους και μη οικίες καταστάσεις (1-4 μηνών) · Το κλάμα του διαφοροποιείται ανάλογα με τις ανάγκες του (κούραση, πείνα, πόνος) (1-4 μηνών) · Ησυχάζει όταν το σηκώνουν. | · Εστιάζει το βλέμμα σε πρόσωπα· Ανταποκρίνεται στο όνομα του αναζητώντας την πηγή του ήχου (4-8 μηνών) · Συνήθως εντοπίζει την πηγή του ήχου/ ομιλίας · Περιστασιακά ανταποκρίνεται στην ομιλία εκφέροντας ήχους | · Ξεκινά να εκφέρει ήχους σε άλλο άτομο· Απολαμβάνει να παίζουν μαζί του · Εκφέρει διαφορετικούς ήχους για διαφορετικές καταστάσεις (θυμό, ευχαρίστηση, πείνα) (4-8 μηνών) · Αναγνωρίζει οικεία πρόσωπα · Κλαίει όταν οι γονείς φεύγουν από το δωμάτιο ( 9 μηνών) · Μιμείται γνώριμους ήχους και κινήσεις |
| 9-12 Μηνών | 1- 1 ½ Χρονών | 1 ½ -2 Χρονών |
| ·Φωνάζει ή βήχει για να τραβήξει την προσοχή· Εκφράζει άρνηση κουνώντας το κεφάλι και απωθεί τα ανεπιθύμητα αντικείμενα · Αποχαιρετά κουνώντας το χέρι · Δείχνει στοργή σε οικεία πρόσωπα ·Αρχίζει να απευθύνεται σε άλλους με σωματικές συμπεριφορές (χτυπάει ελαφρά, σπρώχνει, τραβάει ένα ενήλικα) · Τεντώνει τα χέρια για να το σηκώσουν · Απομακρύνεται από ξένους · Συμμετέχει σε παιχνίδια αλληλεπίδρασης (κου-κου-τσα) · Ξεκινά να αλλάζει συμπεριφορά ανάλογα με τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων - επαναλαμβάνει ενέργειες που προκαλούν γέλιο · Τεντώνει το χέρι για να ζητήσει κάποιο αντικείμενο · Μιμείται νέους ήχους και κινήσεις | · Φέρνει αντικείμενα για να τα δείξει σε έναν ενήλικα· Ζητάει αντικείμενα δείχνοντας και εκφέροντας ήχους ή πιθανώς χρησιμοποιώντας κατά προσέγγιση μια λέξη · Ζητά επίμονα την προσοχή του άλλου εκφέροντας ήχους, σωματικά ή πιθανόν χρησιμοποιώντας μια λέξη (μαμά) · Ζητά βοήθεια/ δραστηριότητα χρησιμοποιώντας χειρονομίες (δίνει ένα παιχνίδι να το κουρδίσουν) · Λέει «γεια» και πιθανόν άλλες τυπικές επικοινωνιακές λέξεις όπως «ευχαριστώ», «παρακαλώ» · Διαμαρτύρεται κουνώντας αρνητικά το κεφάλι, απομακρύνεται, κατσουφιάζει ή απωθεί αντικείμενα · Σχολιάζει ένα αντικείμενο/ ενέργεια κατευθύνοντας την προσοχή του ακροατή σε αυτό δείχνοντας και εκφέροντας ήχους ή κατά προσέγγιση μια λέξη · Ανταποκρίνεται λεκτικά σε ερωτήσεις «ποιος», «που», «πότε», «τι», «γιατί» (ίσως ακατάληπτα) · Αναγνωρίζει την ομιλία κάποιου χρησιμοποιώντας βλεμματική επαφή, αντιδρώντας λεκτικά ή επαναλαμβάνοντας μια λέξη που έχει ειπωθεί · Πειράζει, γκρινιάζει και προειδοποιεί χρησιμοποιώντας χειρονομίες και ήχους ή μια λέξη κατά προσέγγιση | · Χρησιμοποιεί μονολεκτικές ή σύντομες φράσεις για να εκφράσει τις προθέσεις του· Κατονομάζει αντικείμενα · Ρωτάει «τι είναι αυτό» για να εκμαιεύσει πληροφορίες · Χρησιμοποιεί μονολεκτικές ή διλεκτικές προτάσεις για να απαιτήσει (move), για να δηλώσει ιδιοκτησία (δικό μου), για να εκφράσει κάποιο πρόβλημα (owee) |
Ανάπτυξη σχέσεων αλληλεπίδρασης Η κοινωνική μάθηση και η διαμόρφωση της προσωπικότητας είναι δύο έννοιες αξεχώριστες και συμπληρωματικές (Cole & Cole, 2001). Η ανάπτυξη των σχέσεων αλληλεπίδρασης ως έννοια χρησιμοποιείται για να δείξει το επιθυμητά αναμενόμενο αποτέλεσμα της ανάπτυξης ενός παιδιού (Schaffer, 1996). Δηλώνει την ικανότητα κάποιου να αλληλεπιδρά αποτελεσματικά με το περιβάλλον και να επιτυγχάνει κοινωνικούς στόχους.
Να εμπλέκεται σε πολύπλοκες διαπροσωπικές σχέσεις και να αναπτύσσει ειδικές δεξιότητες όπως, φιλικές σχέσεις με τους γύρω του, αποδοχή, συμπάθεια, ενσυναίσθηση. Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων επιτρέπει στο παιδί την ομαλή προσαρμογή στην ομαδική ζωή της τάξης και την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων με τους γύρω του. Η οικογένεια αποτελεί το πρώτο πεδίο κοινωνικών σχέσεων, αποφασιστικής σημασίας, για την κοινωνική μάθηση του παιδιού, ενώ το σχολείο από την πλευρά του προσφέρει ένα συμπληρωματικό και ενισχυτικό πεδίο αλληλεπιδράσεων (Κυρίδης, 1996).
Στο σχολείο το παιδί γίνεται μέλος μιας ομάδας. Η ατομική βιογραφία και οι ιδιαιτερότητες του καθενός πλουτίζουν την καθημερινή ζωή, αλλά συγχρόνως δημιουργούν και δυσκολίες, αφού τα παιδιά αδυνατούν πολλές φορές να κατανοήσουν τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων (Σακελλαρίου, 2002). Οι κοινωνικές δεξιότητες αποτελούν σημείο αναφοράς για τη σχολική, προσωπική και επαγγελματική ζωή των ατόμων. Η απουσία ή η έλλειψη αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να οδηγήσει στην απομόνωση, τη σχολική αποτυχία και διαρροή με αποτέλεσμα, προβλήματα στη ζωή του παιδιού (Asher, Oden & Gottman, 1992).
Βιβλιογραφία
- Department of Speech Pathology and Audiology West Virginia University VOLUME 1 ● DECEMBER 2009 “Pragmatic Development in Children with Down Syndrome Elizabeth Martin “ http://spa.wvu.edu/r/download/78053#page=137
- http://www.asha.org/public/speech/development/pragmatics.htm
- Speech and Language Development Chart (2nd Ed.) by Addy Gard, Leslea Gilman, and Jim Gorman (Pro-Ed).
- “Μεθοδολογικές προσεγγίσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων για αποτελεσματική συμμετοχή των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία” Νικολέττα Γκλιάου-Χριστοδούλου/ Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής Π.Ι.
Διαβάστε Επίσης:
- Δεξιότητες Κριτικής Σκέψης για Παιδιά με Αναπτυξιακές Διαταραχές: Μία Στρατηγική για Άμεσα Αποτελέσματα
- Σχετικά με το σύνδρομο Down (Down Syndrome)
- Σύνδρομο Edwards: Ένας πλήρης οδηγός
Υλικό Πραγματολογίας:
