ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ
για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού
Το συναίσθημα είναι μια σύνθετη υποκειμενική συνειδητή εμπειρία: Είναι ο συνδυασμός νοητικών καταστάσεων, ψυχοσωματικών εκφράσεων και βιολογικών αντιδράσεων του σώματος.
Ένα πραγματικό συναίσθημα εμπεριέχει τρία στοιχεία:
- Το στοιχείο βιολογικής διέγερσης /επιδράσεις στο σώμα π.χ. αύξηση καρδιακών παλμών/.
- Το γνωστικό στοιχείο /αιτιολόγηση - ερμηνεία/
- Το συμπεριφορικό στοιχείο /έκφραση - στο πρόσωπο, στη φωνή, στη στάση του σώματος/.
Τα είδη των συναισθημάτων
Σύμφωνα με τον Goleman τα βασικά συναισθήματα είναι της χαράς, της λύπης, του θυμού, της έκπληξης, του φόβου και της αηδίας.
Τα συναισθήματα διακρίνονται ακόμη σε θετικά (χαρά, συμπάθεια, ενθουσιασμός, εμπιστοσύνη, θαυμασμός, ευτυχία, ευχαρίστηση κ.α) και αρνητικά (λύπη, αντιπάθεια, απόγνωση, απελπισία, ταραχή, δυστυχία, οργή, μίσος, θυμός κ.α.).
Σε “απλά” που χρησιμοποιούμε όταν απευθυνόμαστε σε μικρότερα παιδιά όπως: το συναίσθημα της αγάπης, της χαράς, του φόβου, του θυμού, της ζήλιας, της ντροπής και της ευχαρίστησης.
Σε πιο “σύνθετα” που χρησιμοποιούμε όταν απευθυνόμαστε σε μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους όπως: ευγνωμοσύνη, ευφορία, κακία, κολακεία, κόπωση, ματαίωση, οδύνη, πλήξη, προδοσία, σύγχυση, συγκίνηση, συγκλονισμός κ.ά.
Υπάρχουν επίσης τα βιολογικά συναισθήματα που προκαλούνται στο άτομο και έχουν σχέση με βιολογικές λειτουργίες όπως η δίψα, η πείνα, ο κορεσμός.
Οι ιδιότητες των συναισθημάτων
Τα συναισθήματα διαφέρουν ως προς:
- Την ένταση /αφορά το βαθμό που αισθανόμαστε ένα συναίσθημα είτε αυτό είναι πολύ δυνατό, μέτριο ή ελάχιστο σε ένταση/.
- Την ποιότητα /αφορά το είδος της ψυχικής κατάστασης που δημιουργεί και αυτή διαχωρίζεται σε δύο είδη τα θετικά και ευχάριστα και τα αρνητικά και δυσάρεστα συναισθήματα που κυριαρχούν στην ζωή του ατόμου/.
- Τη διάρκειά τους /αφορά το χρόνο που διαρκεί ένα συναίσθημα, αν αυτό είναι θετικό και κρατάει μεγάλο χρονικό διάστημα υπάρχει η πιθανότητα να οδηγήσει σε αρνητική κατάληξη όπως πλήξη, κόπωση λόγω κορεσμού και επανάληψης του συναισθήματος αντίθετα δεν συμβαίνει το ίδιο με το αρνητικό συναίσθημα. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να οδηγήσει σε κάτι θετικό απλά μπορεί η ένταση του να μειωθεί/.
Αναγνώριση Συναισθημάτων
Για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, τα συναισθήματα μπορεί να εμφανισθούν ξαφνικά με ελάχιστη προειδοποίηση. Τα παιδιά συχνά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το συναίσθημα ή να το συνδέσουν με την ενεργοποίηση της εκδήλωσης τους. Την ίδια στιγμή που εκπαιδεύουμε τα παιδιά να κατονομάσουν το συναίσθημα, είναι σημαντικό να τα βοηθήσουμε να το συνδέσουν με ένα συγκεκριμένο γεγονός. Αυτή η διαδικασία τότε γίνεται πιο εύκολη.
Τέσσερα βήματα αναγνώρισης συναισθημάτων:
- Προσδιορισμός του συναισθήματος του παιδιού: Για παράδειγμα “Νίκο φαίνεσαι φοβισμένος”.
- Σύνδεση του συναισθήματος κατά την εκδήλωση: Για παράδειγμα "Ίσως φοβάσαι επειδή το παιχνίδι είναι καινούριο για σένα”
- Επικύρωση του συναισθήματος ότι είναι εντάξει: Για παράδειγμα «Είναι φυσικό να αισθάνεσαι φόβο, όταν προσπαθείς κάτι νέο!"
- Καθησυχασμός: Για παράδειγμα "Άφησέ με να σε βοηθήσω. Μόλις το κάνουμε μαζί, θα γίνει πιο εύκολο και λιγότερο τρομακτικό. "
Όταν χρησιμοποιείτε αυτή την προσέγγιση ακολουθείτε τα εξής βήματα:
1ο βήμα: Τον προσδιορισμό και την επισήμανση του συναισθήματος για το παιδί.
2ο βήμα: Τη σύνδεση με το γεγονός που προκάλεσε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
3ο βήμα: Την επικύρωση ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνονται αυτό το συναίσθημα.
4ο βήμα: Καθησυχασμός και υποστήριξη του παιδιού μέσα από το συναίσθημα.
Μπορείτε να βοηθήσετε στην εκπαίδευση για την ανάγνωση των συναισθημάτων παίζοντας απλά παιχνίδια όπως “Μαντεύω τα συναισθήματα”, “Παντομίμα”, Το παιχνίδι του καθρέφτη” όπου εσείς και το παιδί αναλαμβάνετε εκ περιτροπής να μαντέψετε το συναίσθημα που υποδεικνύει ο άλλος. Υπάρχουν επίσης πολλά επιτραπέζια και παιχνίδια καρτών στο εμπόριο σχετικά με την αναγνώριση και την έκφραση συναισθημάτων.
Οι Δεξιότητες Διαχείρισης Συναισθημάτων αποτελούν μια σημαντική πρόκληση για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού και τους ανθρώπους που τα φροντίζουν. Πολύ περισσότερο, επειδή οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι θεραπευτές πρέπει να αισθάνονται βέβαιοι ότι οι δεξιότητες διαχείρισης συναισθημάτων όντως θα εφαρμοστούν από τα παιδιά τους στην πράξη.
Η σειρά των eBooks με τίτλο "Αναγνώριση, Έκφραση και Ρύθμιση Συναισθημάτων" έχει στόχο τη γεφύρωση του "χάσματος" μεταξύ θεωρίας και πράξης μέσα από μια ολοκληρωμένη μεθοδολογία και το κατάλληλο υλικό παρέμβασης, το οποίο χτίζει πραγματικά την ικανότητα του παιδιού σας να διαχειριστεί τα συναισθήματα του αυτόνομα.
Κασσωτάκη Αλίκη - Λογοπεδικός MSc, BSc
Μπορεί να σας ενδιαφέρουν:
Σεμινάρια Εκπαίδευσης Uplearning.gr :
