Πόσα είδη αυτισμού υπάρχουν και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους

Πόσα είδη αυτισμού υπάρχουν: Εισαγωγή στο φάσμα του αυτισμού

Ο αυτισμός, γνωστός ως Διαταραχή του Φάσματος του Αυτισμού (ΔΑΦ), αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και την ύπαρξη επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών ή περιορισμένων ενδιαφερόντων. Το φάσμα του αυτισμού περιλαμβάνει διάφορες μορφές και επίπεδα σοβαρότητας, ενώ η αυτιστική διαταραχή περιλαμβάνει διάφορους τύπους και μορφές, όπως το σύνδρομο Άσπεργκερ και άλλες διαταραχές, όπως το σύνδρομο Rett και άλλες παρεμφερείς καταστάσεις.

Κατά το παρελθόν, οι διαγνώσεις γίνονταν με βάση ξεχωριστές κατηγορίες, όπως το σύνδρομο Asperger ή η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή (PDD-NOS). Ωστόσο, η σύγχρονη κατηγοριοποίηση μέσω του DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) ενοποιεί τις παλαιότερες διαγνώσεις κάτω από μία ομπρέλα: το αυτιστικό φάσμα. Ο όρος αυτιστικού φάσματος δαφ χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των σχετικών νευροαναπτυξιακών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων υποτύπων όπως το σύνδρομο Asperger, το σύνδρομο Rett και άλλες διαταραχές.

Βασικά σημεία-κλειδιά

• Ο αυτισμός αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων και επιπέδων σοβαρότητας, γνωστό ως φάσμα του αυτισμού.
• Η ταξινόμηση του αυτισμού έχει εξελιχθεί από πέντε διακριτές κατηγορίες (DSM-IV) σε μια ενιαία διάγνωση με βαθμίδες σοβαρότητας (DSM-5), εστιάζοντας στην ανάγκη υποστήριξης και λειτουργικότητα του ατόμου.
• Η έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση, σε συνδυασμό με εξατομικευμένη υποστήριξη και εκπαίδευση, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων με διαταραχή αυτιστικού φάσματος.

Πόσο συχνή είναι η διαταραχή (Επιδημιολογία του αυτισμού)

Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ) αποτελεί μια από τις πιο συχνές αναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας. Σύμφωνα με πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες, περίπου 1 στα 54 παιδιά διαγιγνώσκεται με κάποια μορφή αυτισμού, γεγονός που αναδεικνύει τη σημαντική παρουσία της διαταραχής στον γενικό πληθυσμό. Τα άτομα με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού μπορεί να εμφανίζουν ήπιες ή πιο σοβαρές δυσκολίες, ανάλογα με το σημείο που βρίσκονται στο φάσμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαταραχή είναι πιο συχνή στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες, με την αναλογία να φτάνει περίπου το 3:1. Η έγκαιρη διάγνωση και ανίχνευση των συμπτωμάτων του αυτισμού στα παιδιά είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην έναρξη της κατάλληλης θεραπείας και υποστήριξης, μειώνοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ΔΑΦ στην καθημερινότητά τους.

Παλαιότερη ταξινόμηση (DSM-IV): Πέντε μορφές αυτισμού

Μέχρι το 2013, το εγχειρίδιο DSM-IV-TR ταξινομούσε τις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος στις εξής πέντε κατηγορίες:

1. Κλασικός Αυτισμός (ή Αυτισμός του Kanner)

Η πιο αναγνωρίσιμη μορφή αυτισμού. Περιλαμβάνει σοβαρές δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων, στην επικοινωνία (λεκτική και μη λεκτική), και την παρουσία περιορισμένων και επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών. Τα άτομα με κλασικό αυτισμό συχνά εμφανίζουν συμπεριφορές όπως η αποφυγή βλεμματικής επαφής ή η δυσκολία να ανταποκριθούν στους άλλους, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά την κοινωνική τους αλληλεπίδραση.

2. Σύνδρομο Asperger

Χαρακτηρίζεται από κοινωνικές δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες και περιορισμένα ενδιαφέροντα, χωρίς όμως σημαντική καθυστέρηση στην γλωσσική ή γνωστική ανάπτυξη. Τα άτομα με Asperger συχνά έχουν φυσιολογικό ή και υψηλό δείκτη νοημοσύνης και θεωρούνται άτομα υψηλής λειτουργικότητας.

3. Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή – Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς (PDD-NOS)

Αφορά παιδιά που παρουσιάζουν κάποια αυτιστικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν πληρούν πλήρως τα διαγνωστικά κριτήρια των άλλων κατηγοριών. Είναι μια "ήπια" ή "άτυπη" μορφή αυτισμού.

4. Παιδική Αποσυνθετική Διαταραχή (CDD)

Πολύ σπάνια διαταραχή στην οποία το παιδί αναπτύσσεται φυσιολογικά μέχρι περίπου την ηλικία των 2–4 ετών, και στη συνέχεια χάνει δραματικά ικανότητες που είχε ήδη κατακτήσει (ομιλία, κοινωνικές δεξιότητες, κινητικότητα).

5. Σύνδρομο Rett

Μια γενετική νευρολογική διαταραχή, που επηρεάζει κυρίως κορίτσια. Αρχικά αναπτύσσονται φυσιολογικά, αλλά γύρω στα 6-18 μήνες αρχίζουν να χάνουν τις δεξιότητές τους και να εμφανίζουν σοβαρά κινητικά και επικοινωνιακά προβλήματα, επηρεάζοντας σημαντικά τη γλώσσα και την επικοινωνία.

Σύγχρονη προσέγγιση: Το DSM-5 και η έννοια του φάσματος

Από το 2013 και μετά, η νέα έκδοση του DSM-5 απλοποίησε την κατηγοριοποίηση, ενοποιώντας όλες τις παραπάνω μορφές σε μία ενιαία διάγνωση: Διαταραχή του Φάσματος του Αυτισμού (ΔΑΦ).

Η απόφαση αυτή λήφθηκε για να αντιμετωπιστεί η σύγχυση και η ασυνέπεια που προκαλούσαν οι διαφορετικές ετικέτες, καθώς πολλά άτομα παρουσίαζαν χαρακτηριστικά από περισσότερες από μία κατηγορίες.

Πλέον, γίνεται διάκριση όχι με βάση το “είδος” αυτισμού, αλλά με βάση:

• Την ένταση των συμπτωμάτων
• Την ανάγκη για υποστήριξη
• Την ικανότητα επικοινωνίας και προσαρμογής

Βαθμίδες/Επίπεδα αυτισμού: Πώς αξιολογείται η σοβαρότητα

Το DSM-5 εισήγαγε τρεις βαθμίδες σοβαρότητας για να περιγράψει το επίπεδο λειτουργικότητας που παρουσιάζει ένα άτομο και τις ανάγκες υποστήριξής του. Η αξιολόγηση βασίζεται κυρίως στα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά του ατόμου, καθώς η συμπεριφορά αποτελεί βασικό κριτήριο για την εκτίμηση του επιπέδου σοβαρότητας.

🔵 Βαθμός 1 – Απαιτεί υποστήριξη

• Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση
• Μπορούν να διατηρούν σχέσεις με καθοδήγηση
• Περιορισμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές
• Υψηλή λειτουργικότητα σε πολλές περιπτώσεις (παλαιότερα “Asperger”)

🟠 Βαθμός 2 – Απαιτεί ουσιαστική υποστήριξη

• Σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική επαφή, ακόμη και με υποστήριξη
• Περιορισμένες δεξιότητες προσαρμογής
• Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές δυσχεραίνουν την καθημερινή λειτουργία

🔴 Βαθμός 3 – Απαιτεί πολύ ουσιαστική υποστήριξη

• Πολύ περιορισμένη κοινωνική αλληλεπίδραση
• Ελάχιστη ή ανύπαρκτη λεκτική επικοινωνία
• Έντονες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές
• Υψηλή εξάρτηση από τρίτους

Διαφορές μεταξύ των ειδών και γιατί εξακολουθούμε να τα χρησιμοποιούμε

Τα χαρακτηριστικά των αυτιστικών ατόμων διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, καθώς κάθε ένα παρουσιάζει μοναδικά στοιχεία και ανάγκες. Παρόλο που το DSM-5 καταργεί τις διακριτές ονομασίες, πολλοί ειδικοί, εκπαιδευτικοί και γονείς εξακολουθούν να χρησιμοποιούν όρους όπως “Asperger” ή “PDD-NOS” για να περιγράψουν πιο συγκεκριμένα το προφίλ ενός ατόμου.

Αυτό οφείλεται στο ότι:

• Οι παλαιότερες διαγνώσεις συνεχίζουν να υπάρχουν σε ιατρικά/εκπαιδευτικά αρχεία
• Ορισμένα άτομα έχουν ταυτιστεί με την προηγούμενη διάγνωση (π.χ. “Asperger”)
• Οι όροι βοηθούν να γίνουν πιο κατανοητές οι διαφοροποιήσεις εντός του φάσματος

Η σημασία της διάγνωσης και της έγκαιρης παρέμβασης

Η διάγνωση αυτισμού γίνεται από ειδικούς μέσω:

• Αξιολογήσεων συμπεριφοράς και ανάπτυξης
• Ερωτηματολογίων γονέων και δασκάλων
• Συνεντεύξεων
• Παρατήρησης σε διαδραστικές συνθήκες

Τα πρώτα συμπτώματα του αυτισμού εμφανίζονται συνήθως στην παιδική ηλικία, συχνά μεταξύ 1 και 3 ετών. Η διάγνωση βασίζεται συχνά στην παρατήρηση της συμπεριφοράς στην ηλικία των 3 ετών, όταν τα συμπτώματα είναι πιο εμφανή. Όσο πιο νωρίς ανιχνευθεί η διαταραχή, τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η παρέμβαση. Τα πρώτα σημάδια μπορεί να εμφανιστούν ήδη από τους 12-24 μήνες.

Η παρέμβαση περιλαμβάνει:

• Ειδική αγωγή
• Λογοθεραπεία
• Εργοθεραπεία
• ABA (Ανάλυση Συμπεριφοράς)
• Ψυχολογική υποστήριξη για την οικογένεια

Με την κατάλληλη υποστήριξη, το παιδί μπορεί να αναπτύξει σημαντικές δεξιότητες. Οι γονείς πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά το παιδί τους και να συνεργάζονται με τους ειδικούς για την καλύτερη δυνατή εξέλιξη. Η κοινωνική αλληλεπίδραση με άλλα άτομα αποτελεί σημαντικό δείκτη για την αξιολόγηση της ανάπτυξης.

Έγκαιρη ανίχνευση του αυτισμού

Η έγκαιρη ανίχνευση του αυτισμού μπορεί να κάνει τη διαφορά στη ζωή ενός παιδιού και της οικογένειάς του. Τα πρώτα σημάδια αυτισμού συχνά εμφανίζονται ήδη από την ηλικία των 12 έως 18 μηνών, και η παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού σε αυτή τη φάση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη γρήγορη διάγνωση. Εργαλεία διαλογής, όπως το M-CHAT R/F και το CHAT, χρησιμοποιούνται ευρέως από παιδίατρους και ειδικούς για να εντοπίσουν πρώιμες ενδείξεις αυτισμού. Η έγκαιρη παρέμβαση, που ξεκινά αμέσως μετά τη διάγνωση, μπορεί να βελτιώσει αισθητά την ποιότητα ζωής του παιδιού, να ενισχύσει τις κοινωνικές και επικοινωνιακές του δεξιότητες και να μειώσει τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει αργότερα. Η στενή συνεργασία μεταξύ γονέων, γιατρών και ειδικών είναι απαραίτητη, ώστε να διασφαλιστεί ότι κάθε παιδί λαμβάνει την υποστήριξη που χρειάζεται από την πιο τρυφερή ηλικία.

Αυτισμός στις γυναίκες: Ιδιαιτερότητες και προκλήσεις

Ο αυτισμός στις γυναίκες αποτελεί μια ιδιαίτερη πτυχή της διαταραχής του φάσματος, που συχνά παραμένει λιγότερο αναγνωρισμένη και μελετημένη. Οι γυναίκες με αυτισμό μπορεί να εμφανίζουν διαφορετικά συμπτώματα σε σχέση με τους άνδρες, ενώ πολλές φορές καταφέρνουν να μιμούνται ή να αποκρύπτουν τις δυσκολίες τους στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η διάγνωση του αυτισμού στις γυναίκες να είναι πιο δύσκολη και να καθυστερεί, με συνέπεια να μην λαμβάνουν έγκαιρα την απαραίτητη υποστήριξη. Επιπλέον, οι γυναίκες με αυτισμό μπορεί να έχουν αυξημένες δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων. Η αναγνώριση των ιδιαιτεροτήτων αυτών και η ευαισθητοποίηση των ειδικών και της κοινωνίας μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της διάγνωσης και της υποστήριξης για τις γυναίκες με αυτισμό, προσφέροντάς τους ίσες ευκαιρίες για ανάπτυξη και ένταξη.

Υποστήριξη, εκπαίδευση και ένταξη

Η εκπαίδευση παιδιών με ΔΑΦ πρέπει να είναι προσαρμοσμένη και εξατομικευμένη. Μερικές βασικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

• Χρήση οπτικών βοηθημάτων (πρόγραμμα ημέρας, κοινωνικές ιστορίες)
• Καθαρές ρουτίνες και προβλεψιμότητα
• Μείωση αισθητηριακών ερεθισμάτων (όταν χρειάζεται)
• Συνεργασία με την οικογένεια
• Στήριξη από σχολικό ψυχολόγο ή ειδικό παιδαγωγό

Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι μια βασική πρόκληση για πολλά άτομα με αυτισμό. Μέσα από κατάλληλες τεχνικές, όπως η ενισχυτική επικοινωνία, η εκπαίδευση συναισθημάτων και η καθοδηγούμενη ομαδική δραστηριότητα, μπορούμε να ενισχύσουμε τις κοινωνικές τους δεξιότητες.

Προοπτικές και μελλοντικές εξελίξεις στην κατανόηση και υποστήριξη του αυτισμού

Η κατανόηση του φάσματος του αυτισμού εξελίσσεται διαρκώς, καθώς η επιστημονική έρευνα φέρνει στο φως νέα δεδομένα για τη διαταραχή. Τα τελευταία χρόνια, αναπτύσσονται συνεχώς νέα διαγνωστικά εργαλεία και θεραπευτικές προσεγγίσεις, που στοχεύουν στη βελτίωση της ζωής των ατόμων με αυτισμό. Η αυξημένη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και η καλύτερη κατανόηση του αυτισμού μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματική υποστήριξη και ουσιαστική ενσωμάτωση των ατόμων με διαταραχή αυτιστικού φάσματος. Η συνεργασία μεταξύ ειδικών, γονέων και των ίδιων των ατόμων με αυτισμό είναι καθοριστική για την ανάπτυξη στρατηγικών που ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους ανάγκες. Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη διαταραχή που απαιτεί μια ολιστική και διαρκή προσέγγιση, ώστε κάθε άτομο να μπορεί να αναπτύξει τις δυνατότητές του και να ζήσει μια ποιοτική ζωή.

Συμπεράσματα

Η απάντηση στο ερώτημα "πόσα είδη αυτισμού υπάρχουν" δεν είναι πλέον αριθμητική αλλά φασματική. Στο παρελθόν υπήρχαν πέντε αναγνωρισμένες κατηγορίες, όμως σήμερα το σύνολο των διαγνωστικών εργαλείων συγκλίνει στην έννοια του ενιαίου φάσματος με βαθμούς υποστήριξης.

Η κατανόηση του φάσματος του αυτισμού είναι απαραίτητη για την έγκαιρη αναγνώριση, τη σωστή διάγνωση και την αποτελεσματική παρέμβαση. Κάθε άτομο με ΔΑΦ είναι μοναδικό, με τις δικές του ικανότητες, δυσκολίες και δυνατότητες ανάπτυξης. Όσο πιο εξατομικευμένη είναι η προσέγγιση, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας και ένταξης.

Ο διάλογος γύρω από τον αυτισμό πρέπει να μετατοπίζεται από το «τι δεν μπορεί να κάνει το παιδί» στο «πώς μπορούμε να του δώσουμε τα μέσα για να εξελιχθεί». Και αυτό ξεκινά με την εκπαίδευση, την αποδοχή και τη συμπερίληψη.

Τα βιβλία της Upbility προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις και πρακτικές οδηγίες που μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς και τους επαγγελματίες να κατανοήσουν καλύτερα το φάσμα του αυτισμού και να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τα άτομα με αυτισμό στην καθημερινότητά τους.

Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Πόσα είδη αυτισμού υπάρχουν;

Παρόλο που παλαιότερα υπήρχαν πέντε διακριτές κατηγορίες αυτισμού σύμφωνα με το DSM-IV, σήμερα όλες αυτές οι μορφές εντάσσονται στο φάσμα του αυτισμού, σύμφωνα με το DSM-5. Η διάγνωση πλέον βασίζεται στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και τις ανάγκες υποστήριξης του ατόμου, παρά σε ξεχωριστούς τύπους.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του αυτισμού;

Ο αυτισμός χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, καθώς και από επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή περιορισμένα ενδιαφέροντα. Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο.

Πότε εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια αυτισμού;

Τα πρώτα σημάδια του αυτισμού συνήθως γίνονται εμφανή μεταξύ των 12 και 24 μηνών της ηλικίας, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνουν αντιληπτά και νωρίτερα ή αργότερα.

Πώς γίνεται η διάγνωση του αυτισμού;

Η διάγνωση γίνεται μέσω κλινικής αξιολόγησης από ειδικούς, που περιλαμβάνει παρατήρηση της συμπεριφοράς, συνεντεύξεις με γονείς και χρήση εξειδικευμένων διαγνωστικών εργαλείων, όπως το ADOS-2 και το ADI-R.

Υπάρχει θεραπεία για τον αυτισμό;

Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για τον αυτισμό, αλλά με την κατάλληλη υποστήριξη, παρέμβαση και εκπαίδευση, τα άτομα με αυτισμό μπορούν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και να ζήσουν μια ποιοτική ζωή.

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους με αυτισμό;

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν μέσω της έγκαιρης διάγνωσης, της συνεργασίας με ειδικούς, της παροχής υποστηρικτικού και σταθερού περιβάλλοντος, καθώς και με την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων και της επικοινωνίας του παιδιού.

Ποιος είναι ο ρόλος της έγκαιρης παρέμβασης;

Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ανάπτυξη και τη λειτουργικότητα του παιδιού, μειώνοντας τις δυσκολίες και ενισχύοντας τις δεξιότητες που σχετίζονται με την κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία.

Πώς διαφέρει ο αυτισμός στις γυναίκες;

Οι γυναίκες με αυτισμό συχνά παρουσιάζουν διαφορετικά συμπτώματα και μπορεί να «καμουφλάρουν» τις δυσκολίες τους, με αποτέλεσμα η διάγνωση να καθυστερεί. Η κοινωνική επικοινωνία και οι σχέσεις μπορεί να επηρεάζονται διαφορετικά σε σχέση με τους άνδρες.

Τι σημαίνει «υψηλής λειτουργικότητας αυτισμός»;

Ο όρος αναφέρεται σε άτομα με αυτισμό που έχουν λιγότερες δυσκολίες στην επικοινωνία και την καθημερινή λειτουργία, συχνά με φυσιολογικό ή υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση αλλά χρησιμοποιείται για να περιγράψει ήπιες μορφές αυτισμού.

Πώς μπορώ να μάθω περισσότερα για τον αυτισμό;

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να συμβουλευτείτε ειδικούς υγείας, επίσημες ιστοσελίδες οργανισμών που ασχολούνται με τον αυτισμό και ενημερωτικά βιβλία που παρέχουν αξιόπιστη γνώση και πρακτικές συμβουλές.

Πρωτότυπο περιεχόμενο από την ομάδα συγγραφής του Upbility. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή αυτού του άρθρου, εν όλω ή εν μέρει, χωρίς αναφορά στον εκδότη.

Βιβλιογραφία

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Data & Statistics on Autism Spectrum Disorder. Διαθέσιμο σε: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html

3. Upbility. Είδη αυτισμού: ταξινόμηση και βασικά χαρακτηριστικά. Διαθέσιμο σε: https://upbility.gr/blogs/blog/types-of-autism

4. Somatioermis. Αυτισμός: Τι είναι, χαρακτηριστικά, αίτια, είδη και θεραπεία. Διαθέσιμο σε: https://somatioermis.gr/disorder/aftismos

5. Onmed.gr. Φάσμα αυτισμού: Πόσα είδη υπάρχουν – Πώς φαίνεται στο παιδί. Διαθέσιμο σε: https://www.onmed.gr/ygeia/story/408577/fasma-aftismoy-posa-eidi-yparxoun-pos-fainetai-sto-paidi

6. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS). Autism Spectrum Disorder Information Page. Διαθέσιμο σε: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/All-Disorders/Autism-Spectrum-Disorder-Information-Page

7. Lord, C., Elsabbagh, M., Baird, G., & Veenstra-Vanderweele, J. (2018). Autism spectrum disorder. The Lancet, 392(10146), 508-520.

8. Volkmar, F. R., & McPartland, J. C. (2014). From Kanner to DSM-5: Autism as an evolving diagnostic concept. Annual Review of Clinical Psychology, 10, 193-212.