Όταν το μωρό πιάνει το αυτί του: τι μπορεί να σημαίνει και πότε χρειάζεται ανησυχία

Εισαγωγή

Είναι πολύ συνηθισμένο να δούμε ένα μωρό να πιάνει, να τρίβει ή να τραβάει το αυτί του. Οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν αμέσως για ωτίτιδα, όμως στην πράξη αυτό το σημάδι μπορεί να έχει πολλές αιτίες — από κάτι απολύτως φυσιολογικό μέχρι μια κατάσταση που χρειάζεται αξιολόγηση. Το σημαντικό είναι να εξετάζουμε το πλαίσιο και τα συνοδά συμπτώματα, όχι μόνο τη χειρονομία.

Στο άρθρο θα δούμε αναλυτικά γιατί τα μωρά πιάνουν τα αυτιά τους, ποια σημάδια δείχνουν ότι πιθανόν υπάρχει ενόχληση ή μόλυνση, τι μπορείτε να κάνετε στο σπίτι και πότε είναι καλύτερα να απευθυνθείτε σε παιδίατρο.

Βασικά Σημεία-Κλειδιά

• Το πιάσιμο του αυτιού συχνά είναι φυσιολογική συμπεριφορά εξερεύνησης ή αυτοκαθησύχασης. Ιδίως μεταξύ 4–12 μηνών πολλά μωρά «ανακαλύπτουν» τα αυτιά τους.
• Μπορεί όμως να συνδέεται και με ενόχληση από οδοντοφυΐα, βουλωμένο αυτί ή ωτίτιδα. Τα συνοδά σημάδια (πυρετός, έντονο κλάμα, δυσκολία ύπνου, ρινίτιδα) βοηθούν να ξεχωρίσουμε την αιτία.
• Αν υπάρχουν συμπτώματα πόνου, πυρετός, έκκριση από το αυτί ή το μωρό φαίνεται πολύ άρρωστο, χρειάζεται άμεσα παιδιατρική εκτίμηση.

Γιατί το μωρό πιάνει ή τραβάει το αυτί του;

Φυσιολογική εξερεύνηση και «συνήθεια»

Από τους 4 μήνες και μετά, τα μωρά αρχίζουν να ανακαλύπτουν το σώμα τους. Τα αυτιά είναι εύκολα προσβάσιμα και ενδιαφέροντα: κουνιούνται, έχουν υφή, κάνουν θόρυβο όταν τα αγγίζουν. Έτσι το πιάσιμο του αυτιού μπορεί να είναι απλώς παιχνίδι ή περιέργεια. Συνήθως:

• το μωρό δεν κλαίει,
• δεν δείχνει πόνο,
• το κάνει κυρίως όταν είναι ήρεμο ή βαριέται,
• δεν έχει άλλα συμπτώματα.

Αυτή η συμπεριφορά συνήθως μειώνεται μετά τον πρώτο χρόνο, όταν το παιδί βρίσκει πιο «συναρπαστικά» πράγματα να κάνει.

Κούραση ή ανάγκη αυτοκαθησύχασης

Πολλά μωρά πιάνουν τα αυτιά τους όταν είναι κουρασμένα ή ετοιμάζονται να κοιμηθούν. Είναι ένας τρόπος αυτοκαθησύχασης, όπως το να πιπιλάνε το δάχτυλο ή να χαϊδεύουν το πρόσωπο. Συχνά παρατηρείται:

• πριν τον ύπνο ή σε υπερένταση,
• μαζί με τρίψιμο ματιών ή γκρίνια,
• χωρίς άλλα σημάδια ασθένειας.

Οδοντοφυΐα

Η οδοντοφυΐα είναι από τις πιο συχνές αιτίες που τα μωρά τραβούν τα αυτιά τους. Οι πόνοι στα ούλα «αντανακλώνται» στην περιοχή του αυτιού, λόγω των νευρικών οδών που συνδέουν γνάθο και αυτί.

Σημάδια που δείχνουν ότι πιθανόν φταίνε τα δόντια:

• πολύ σάλιο,
• δάγκωμα/μάσημα αντικειμένων,
• ερυθρά ή πρησμένα ούλα,
• γκρίνια κυρίως το απόγευμα ή τη νύχτα,
• ήπια αύξηση θερμοκρασίας (όχι υψηλός πυρετός),
• ταυτόχρονο πιάσιμο αυτιού και τρίψιμο μάγουλου.

Βουλωμένο αυτί ή κερί (κυψελίδα)

Κάποιες φορές το μωρό ενοχλείται από κερί ή μικρό ερεθισμό στον έξω ακουστικό πόρο. Αυτό είναι πιθανότερο αν:

• το παιδί έχει τάση για πολύ κερί,
• έχετε χρησιμοποιήσει μπατονέτες (που σπρώχνουν το κερί προς τα μέσα),
• υπάρχει μικρή φαγούρα ή ήπια ενόχληση,
• χωρίς πυρετό ή γενική κακουχία.

Ωτίτιδα (μέση ή έξω)

Η ωτίτιδα είναι συχνή στα βρέφη και νήπια. Το πιάσιμο του αυτιού όμως από μόνο του δεν αρκεί για διάγνωση. Συνήθως συνοδεύεται από:

• πυρετό,
• έντονο κλάμα ή εκνευρισμό,
• δυσκολία στον ύπνο, ιδίως όταν ξαπλώνει,
• μειωμένη όρεξη ή δυσκολία στο θηλασμό/μπιμπερό,
• συμπτώματα κρυολογήματος (μύξα, βήχας),
• καμιά φορά υγρό/έκκριση από το αυτί,
• πιθανή αδεξιότητα ή αστάθεια (σε μεγαλύτερα μωρά).

Οι ωτίτιδες συχνά εμφανίζονται μετά από ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού, γιατί μπλοκάρει η ευσταχιανή σάλπιγγα και μαζεύεται υγρό στο μέσο αυτί.

Άλλες λιγότερο συχνές αιτίες

• Δερματικός ερεθισμός ή έκζεμα γύρω από το αυτί.
• Μικροτραυματισμός (π.χ. από νύχι).
• Ξένο σώμα στον έξω ακουστικό πόρο (σπάνιο σε μικρά βρέφη, πιο πιθανό σε μεγαλύτερα νήπια).
• Πόνος από λαιμό ή δόντια που αντανακλά στο αυτί.

Πώς ξεχωρίζω αν είναι κάτι φυσιολογικό ή αν πονάει;

Κάντε στον εαυτό σας μερικές απλές ερωτήσεις:

Το μωρό είναι γενικά χαρούμενο και παίζει;
Αν ναι, και το πιάσιμο του αυτιού είναι περιστασιακό, πιθανότατα είναι φυσιολογική εξερεύνηση ή κούραση.

Υπάρχει πυρετός;
Ο πυρετός (ιδίως πάνω από 38°C) μαζί με πιάσιμο αυτιού αυξάνει την πιθανότητα λοίμωξης.

Κλαίει όταν ακουμπάτε απαλά το αυτί ή όταν ξαπλώνει;
Αυτό παραπέμπει περισσότερο σε πόνο.

Έχει συνάχι, βήχα ή πρόσφατο κρυολόγημα;
Αν ναι, είναι πιθανότερη μια μέση ωτίτιδα.

Υπάρχει υγρό που τρέχει από το αυτί ή μυρωδιά;
Αυτό είναι ένδειξη ότι χρειάζεται γιατρό.

Υπάρχουν σημάδια οδοντοφυΐας;
Αν ναι, το αυτί μπορεί να το πιάνει λόγω ενόχλησης στα ούλα.

Τι μπορώ να κάνω στο σπίτι;

Αν μοιάζει φυσιολογική συνήθεια

• Παρατηρήστε το μοτίβο (πότε το κάνει, πόσο συχνά).
• Βεβαιωθείτε ότι τα νύχια είναι κομμένα για να μην τραυματίζεται.
• Μην το μαλώνετε — είναι τρόπος εξερεύνησης.

Αν υποψιάζεστε οδοντοφυΐα

• Προσφέρετε κρύο μασητικό ή καθαρό κρύο πανάκι για τα ούλα.
• Κάντε ήπιο μασάζ στα ούλα με καθαρό δάχτυλο.
• Διατηρήστε το πρόσωπο στεγνό αν έχει πολύ σάλιο.

Αν νομίζετε ότι έχει κρυολόγημα ή ενόχληση στο αυτί

• Κρατήστε το μωρό ενυδατωμένο.
• Βοηθήστε τη μύτη να είναι σχετικά καθαρή με ήπιες μεθόδους που σας έχει δείξει ο παιδίατρος.
• Ένας χλιαρός κομπρέσα έξω από το αυτί μπορεί να ανακουφίσει (όχι κάτι μέσα στο αυτί).

Τι να μην κάνετε

• Μην βάζετε μπατονέτες ή οτιδήποτε μέσα στο αυτί. Μπορεί να σπρώξετε κερί ή να τραυματίσετε το τύμπανο.
• Μην βάζετε σταγόνες ή «σπιτικά γιατροσόφια» χωρίς οδηγία γιατρού.
• Μην υποτιμάτε επίμονο πόνο ή υψηλό πυρετό.

Πότε χρειάζεται να δείτε παιδίατρο άμεσα;

Επικοινωνήστε με παιδίατρο ή πηγαίνετε για αξιολόγηση αν υπάρχει:

• πυρετός, ειδικά αν επιμένει ή είναι υψηλός,
• έντονο, «απαρηγόρητο» κλάμα ή μεγάλη ευερεθιστότητα,
• δυσκολία στον ύπνο ή κλάμα όταν ξαπλώνει,
• μειωμένη όρεξη ή άρνηση φαγητού/γάλακτος,
• υγρό, πύον ή αίμα που βγαίνει από το αυτί,
• το μωρό φαίνεται πολύ νωθρό ή «σαν να μην είναι ο εαυτός του»,
• πιάσιμο του αυτιού συνεχώς για πολλές ώρες ή μέρες μαζί με άλλα συμπτώματα,
• εμφανής κοκκινίλα ή πρήξιμο γύρω από το αυτί.

Τι θα κάνει ο παιδίατρος;

Ο παιδίατρος θα κοιτάξει το αυτί με ωτοσκόπιο για να δει:

• αν υπάρχει υγρό πίσω από το τύμπανο,
• αν το τύμπανο είναι κόκκινο ή διογκωμένο,
• αν υπάρχει εξωτερικός ερεθισμός ή κερί.

Ανάλογα με τα ευρήματα, μπορεί:

• να συστήσει παρακολούθηση,
• να δώσει αναλγητική αγωγή,
• να προτείνει αντιβίωση αν υπάρχει βακτηριακή μόλυνση ή επιπλοκή.

Συμπέρασμα

Το ότι ένα μωρό πιάνει το αυτί του είναι πολύ συχνό και τις περισσότερες φορές δεν σημαίνει κάτι ανησυχητικό. Μπορεί να είναι εξερεύνηση, κούραση ή οδοντοφυΐα. Όταν όμως συνδυάζεται με πυρετό, έντονο κλάμα, δυσκολία στον ύπνο, μειωμένη όρεξη ή έκκριση από το αυτί, τότε είναι πιθανό να υπάρχει ωτίτιδα ή άλλη ενόχληση που χρειάζεται ιατρική εκτίμηση.

Η καλύτερη «πυξίδα» είναι το συνολικό προφίλ του μωρού: πώς τρώει, πώς κοιμάται, πώς συμπεριφέρεται και τι άλλα συμπτώματα έχει. Αν κάτι σας φαίνεται ασυνήθιστο ή σας ανησυχεί, είναι απολύτως σωστό να ζητήσετε τη γνώμη του παιδιάτρου.

Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Είναι φυσιολογικό που το μωρό πιάνει το αυτί του χωρίς να κλαίει;

Ναι. Στους περισσότερους 4–12 μήνες αυτό είναι μέρος της φυσιολογικής εξερεύνησης του σώματος ή μια συνήθεια αυτοκαθησύχασης, ειδικά αν δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα.

Πώς καταλαβαίνω αν είναι οδοντοφυΐα ή ωτίτιδα;

Η οδοντοφυΐα συνήθως συνοδεύεται από σάλια, μάσημα αντικειμένων, ερεθισμένα ούλα και ήπια γκρίνια. Η ωτίτιδα συχνά έχει πυρετό, έντονο κλάμα, ενόχληση όταν ξαπλώνει, μειωμένη όρεξη και συμπτώματα κρυολογήματος.

Αν έχει πυρετό και πιάνει το αυτί του, είναι σίγουρα ωτίτιδα;

Όχι σίγουρα, αλλά είναι μια σημαντική ένδειξη που χρειάζεται αξιολόγηση. Ο πυρετός μπορεί να έχει πολλές αιτίες, όμως σε συνδυασμό με πιάσιμο αυτιού αυξάνει την πιθανότητα ωτίτιδας.

Μπορώ να του καθαρίσω το αυτί με μπατονέτα;

Όχι. Οι μπατονέτες σπρώχνουν το κερί προς τα μέσα και μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό ή τραυματισμό. Καθαρίζουμε μόνο εξωτερικά, με πετσέτα.

Πότε είναι καλό να πάω γιατρό έστω για σιγουριά;

Όταν το πιάσιμο του αυτιού είναι επίμονο και συνοδεύεται από πυρετό, έντονο κλάμα, δυσκολία ύπνου/σίτισης, υγρό από το αυτί ή όταν νιώθετε ότι το μωρό δεν είναι όπως συνήθως.

Πρωτότυπο περιεχόμενο από την ομάδα συγγραφής του Upbility. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή αυτού του άρθρου, εν όλω ή εν μέρει, χωρίς αναφορά στον εκδότη.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. American Academy of Pediatrics. (2013). The Diagnosis and Management of Acute Otitis Media. Pediatrics, 131(3), e964–e999.
2. Lieberthal, A. S., et al. (2013). Clinical practice guideline: The diagnosis and management of acute otitis media. Pediatrics, 131(3), e964–e999.
3. Rosenfeld, R. M., et al. (2016). Clinical practice guideline: Otitis media with effusion (update). Otolaryngology–Head and Neck Surgery, 154(1 Suppl), S1–S41.
4. McDonald, S., & Langton Hewer, C. D. (2020). Teething in infants: A review. European Journal of Pediatrics, 179(5), 799–805.
5. Kline, J. A. (2019). Ear tugging in infants: Differential diagnosis and management. In Pediatric Clinical Practice (pp. 210–218).
6. Shaikh, N., Hoberman, A., & Paradise, J. L. (2011). Acute otitis media in children. New England Journal of Medicine, 364(2), 102–113.
7. Feldstein, D. A., et al. (2021). Parent-reported symptoms and signs associated with otitis media. Journal of Pediatrics, 232, 171–177.
8. Leung, A. K. C., & Hon, K. L. (2018). Teething: Facts and fiction. Pediatrics and Neonatology, 59(6), 573–579.
9. Principi, N., & Esposito, S. (2013). Otitis media and upper respiratory tract infections in children. International Journal of Immunopathology and Pharmacology, 26(3), 567–573.
10. Wald, E. R. (2011). Management of acute otitis media and complications. In Nelson Textbook of Pediatrics (19th ed.). Philadelphia: Elsevier.