Ανάπτυξη αναγνωστικής ικανότητας μέσω εκμάθησης των Λέξεων Υψηλής Συχνότητας
Λέξεις Υψηλής Συχνότητας
Οι λέξεις υψηλής συχνότητας ή αλλιώς ¨κόκκινες λέξεις¨ (red words) της ελληνικής γλώσσας είναι αυτές που εμφανίζονται συχνά τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό μας λόγο. Οι περισσότερες από αυτές δεν ακολουθούν κάποιον συγκεκριμένο γραμματικό κανόνα. Οπότε ο μαθητής καλείται να μάθει την ορθογραφία τους από μνήμης και ακριβώς έτσι όπως προφέρονται.
Ονομάζονται κόκκινες λέξεις, καθώς όταν οι μαθητές τις αναγνωρίζουν, αυτομάτως, σε προτάσεις ή σε κείμενο, σταματούν, για να τις επεξεργαστούν (1,2). Κάποιες από τις λέξεις υψηλής συχνότητας είναι: για, γεια, αυτός, κανείς, θα, κοίτα, σωστά, όταν, τρέξε, τελείωνε, όχι, ναι, πάντα, πως, που και πολλές άλλες. Συνήθως, οι μαθητές με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολεύονται αρκετά τόσο στην ορθογραφία των συγκεκριμένων λέξεων, όσο και στη χρήση και ερμηνεία τους, στον προφορικό και στον γραπτό λόγο(5,15).
Έρευνες έδειξαν πως η εκπαίδευση των μαθητών με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες, στην αναγνώριση και στην ταχύτητα ανάγνωσης των λέξεων υψηλής συχνότητας, βελτιώνει κατά πολύ την αναγνωστική τους ικανότητα και εμπλουτίζει το λεξιλόγιό τους (3). Η ικανότητα ανάγνωσης και η αυτόματη αναγνώριση αυτών των λέξεων αποτελούν κρίσιμα στοιχεία για την ευχέρεια της ανάγνωσης (4).
Ένας καλός αναγνώστης, την ώρα της ανάγνωσης ενός κειμένου, σταματά όπου χρειάζεται, αναγνωρίζει τα βασικά στοιχεία ενός κειμένου, ανυψώνει ή μειώνει τον τόνο της φωνής του, ανάλογα με το ύφος του κειμένου, επιταχύνει ή επιβραδύνει τον ρυθμό του. Όλα αυτά ανιχνεύονται από τις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την ομιλία και ενισχύουν σε μεγαλύτερο βαθμό την κατανόηση του κειμένου από τον αναγνώστη. Ο ίδιος, μάλιστα, μπορεί με εξαιρετική ευχέρεια να αναγνωρίζει όλες τις λέξεις υψηλής συχνότητας είτε αυτές χρησιμοποιούνται στον προφορικό είτε στον γραπτό λόγο, αυτομάτως, χωρίς να χρειάζεται να εστιάζει σε αυτές την προσοχή του. Έχει, δηλαδή, την ικανότητα μέσω της οπτική οδού, να αναγνωρίζει, να προφέρει και να κατανοεί την έννοια τους, χωρίς να φαίνεται πως τις ακούει (6,7,8).
Μελέτες μαγνητικής τομογραφίας του εγκεφάλου (MRI), έδειξαν πως ένας καλός αναγνώστης, την ώρα της ανάγνωσης, χρησιμοποιεί την περιοχή Broca (υπεύθυνη για την προφορική και γραπτή έκφραση του λόγου) και την περιοχή Planum Temporale (PT) (τοποθετείται στην ακουστική περιοχή, κοντά στην περιοχή Wernicke και είναι υπεύθυνη για την κατανόηση της ομιλίας) του εγκεφάλου, όπου εκείνος αναγνωρίζει τους ήχους και τις μορφές των γραμμάτων ως ομάδες λέξεων, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να διαβάζει με γρήγορο ρυθμό ολόκληρες τις λέξεις (9,10). Σύμφωνα με τους Fry (2002), Ehri (2005), Moats (1998), Bishop, H., Katz, D., McHugh, N.J. & Turner, L. (2018) και Bernard (2017) ένας εποικοδομητικός τρόπος για την ανάπτυξη αναγνωστικής ευχέρειας, αναγνώριση και κατανόηση λέξεων, κατανόηση κειμένων, βελτίωση της ορθογραφικής ικανότητας και της οπτικής μνήμης είναι η εκπαίδευση των μαθητών στις λέξεις υψηλής συχνότητας (2,6,13,12,11), αφού πρώτα έχουν αποκτήσει φωνολογική / φωνημική ενημερότητα και συλλαβική επίγνωση (6,14,17).
Σύμφωνα, λοιπόν, με όλα τα παραπάνω, οι μαθητές με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες θα πρέπει να εκπαιδευτούν στην απομνημόνευση των λέξεων υψηλής συχνότητας. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από μια πολυαισθητηριακή προσέγγιση (11,12,16,18), η οποία να τους βοηθήσει ώστε να αποκτήσουν ευχέρεια στην ανάγνωση, να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να διαβάζουν γρήγορα αυτές τις λέξεις, οι οποίες αποτελούν, περίπου, το 65% των λέξεων (1,19,20) που θα συναντήσουν μέσα σε κάποιο κείμενο, να μπορούν να μάθουν να τις γράφουν ορθογραφημένα και να τις χρησιμοποιούν σωστά τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο.
- Οι μαθητές έχουν μπροστά τους την κάρτα με τη λέξη υψηλής συχνότητας. Την ιχνηλατούν 3χ με ένα κόκκινο μολύβι, προφέροντας κάθε φορά τον ήχο του κάθε γράμματος και μετά ολόκληρη τη λέξη.
Για παράδειγμα:
- Οι μαθητές έχουν μπροστά τους την κάρτα με την τσουλήθρα. Με τον δείχτη του χεριού τους, ξεκινούν από το πάνω μέρος της τσουλήθρας, προφέροντας τον ήχο του πρώτου γράμματος και μετά προχωρούν παρακάτω προφέροντας τον ήχο του δεύτερου γράμματος και πάει λέγοντας. Τέλος, προφέρουν ολόκληρη τη λέξη, τσουλώντας τον δείχτη του χεριού τους από την αρχή έως το τέλος της τσουλήθρας. Το επαναλαμβάνουν 3χ. Ακολουθούν την ίδια διαδικασία στις τρισύλλαβες και πολυσύλλαβες λέξεις, αλλά προφέροντας τις συλλαβές.
- Οι μαθητές ακούν και επαναλαμβάνουν την πρόταση που περιέχει τη λέξη υψηλής συχνότητας. Αναλύουν το κάθε γράμμα της λέξης, αν είναι φωνήεν ή σύμφωνο, οπότε και πρέπει να γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι αυτά. Έπειτα, ιχνηλατούν με κόκκινο μολύβι 3χ τη λέξη. Για παράδειγμα:
- Οι μαθητές ακούν ή διαβάζουν την πρόταση και με ένα κόκκινο μολύβι κυκλώνουν τη λέξη υψηλής συχνότητας. Για παράδειγμα:
- Οι μαθητές με ένα κόκκινο μολύβι συμπληρώνουν στην πρόταση τη λέξη υψηλής συχνότητας. Για παράδειγμα:
- Τέλος, οι μαθητές μέσα από το κρυπτόλεξο, ψάχνουν και κυκλώνουν τη λέξη υψηλής συχνότητας. Για παράδειγμα:
Η εκπαίδευση των μαθητών στις Λέξεις Υψηλής Συχνότητας είναι πολύ σημαντική. Η απομνημόνευσή τους, μέσω της οπτική οδού, είναι αναγκαία, καθώς έτσι τις αναγνωρίζουν αυτομάτως, χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουν κάποια στρατηγική αποκωδικοποίησης. Όταν έρθει η ώρα ανάγνωσης ενός κειμένου και έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν, στην πλειοψηφία, αυτές τις λέξεις, επικεντρώνονται στην έννοια και στην κατανόηση του, χωρίς να χρειάζεται να σταματούν κάθε φορά για να τις αποκωδικοποιήσουν. Σύμφωνα με τους Diane, R. (2007) και Otto, W. & Chester, R. (1972), η αυτόματη αναγνώριση των λέξεων υψηλής συχνότητας, είναι ιδιαίτερα επωφελής για τους αρχάριους αναγνώστες. Αυτό γιατί, πολλές από αυτές τις λέξεις δεν ακολουθούν κάποιους γραμματικούς κανόνες ή δεν μπορούν να αναπαρασταθούν μέσα από εικόνες, οπότε το παιδί χρειάζεται να τις απομνημονεύσει (19,20).
Το e-book ¨Λέξεις Υψηλής Συχνότητας¨ βασίστηκε σε διεθνείς, αναγνωρισμένες μεθοδολογίες, πολυαισθητηριακής φύσεως (Orton – Gillingham, Alpha to Omega και Synthetic Phonics) και προσαρμόστηκε σύμφωνα με τα ελληνικά δεδομένα. Ο στόχος του είναι να εκπαιδεύσει τους μαθητές, στην απομνημόνευση των συγκεκριμένων λέξεων, χρησιμοποιώντας μια πολυαισθητηριακή προσέγγιση, ώστε να αποκτήσουν ευχέρεια στην ανάγνωση.
Αξίζει να επενδύσετε στο Σεμινάριο:
Δημητριάδου Ιωάννα, Ψυχολόγος – Ειδική Παιδαγωγός BSc, PgD
Βιβλιογραφία:
1.Richland, K. (2018), How to teach Orton-Gillingham Red Words, pridedinprogram.com
2.Moreau, E. (2018), OG Multisensory Tools: The Red Word Screen, BrainSpring
3.Fry, Ed. & al. (2000), The Reading Teacher’s Book of Lists, Dolch list
4.Eide, D. & Gabrielson, L. (2013), Fluency and High Frequency Words, Logic of English
5.Rasinski, T.V. (2009), ‘Introduction: Fluency: The Essential Link From Phonics to Comprehension, International Reading Association, 1-10 print
6.Ehri, L. (1998), Grepheme – phoneme knowledge is essential for learning to read words in English. In J. Metsala & L. Ehri (Eds.), Word Recognition in beginning literacy (pp. 3-40), Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
7.LaBerge, D. & Samuels, J. (1974), Toward a theory of automatic information processing in reading. Cognitive Psychology, 6, 293-323
8.Dobbins, D.A. (1998). The prevalence and characteristics of children with specific learning disabilities. Final report
9.Bernard, J. Baars & Nicole M. Gage (2013), Fundamentals of Cognitive Neurosience, A Beginner's Guide, ACADEMIC PRESS
10. Mayers, B. (2008), 10 Years of Brain Imaging Research Shows the Brain Reads Sound by Sound , healthyplace. Com
11.Bernard, M. (2017), Orton-Gillingham Practitioner’ s Notebook, Orton – Gillingham Academy
12.Bishop, H., Katz, D., McHugh, N.J. & Turner, L. (2018), The Orton – Gillingham Educators’ Guide, First Edition, by Whizzimo, LLC
13.Moats, L. (1998), Teaching decoding, American Educator,
Spring/ Sum, 1-8
14.Markou, S.N. (1996), Dyslexia: Left-handiness, kinetic clumsiness and hyperactivity, Third Edition, Greek Letters, Athens
15.Κωνσταντινίδου, Μ. (2018), Μάθε μου τη γλώσσα ευχάριστα, εκδόσεις upbility.gr
16.Hornsby, B. and Shear, F. (1993), “Alpha to Omega: the A-Z of Teaching reading, writing and spelling”, Fourth Edition. Heinemann Educational Publishers.
17.Bradford, J. (2006), Teaching of Synthetic Phonics, Direct Learning Ltd.
18.Lioyd, S. (2006), The Phonics Handbook, Jolly Learning Ltd.
19.Ravitch, Diane (2007), “EdSpeak: A Glossary of Education Terms, Phrases, Buzzwords and Jargon. Alexandria, VA: Association for Supervision & Curriculum Development
20.Otto, W. & Chester, R. (1972), “Sight words for beginning readers”, The journal of Educational Research. 65 (10): 435-443.